Бага насны хүүхдүүд ахлах, дундынхнаасаа илүү ном сонирхдог...

Дунд сургуулиудаар явж, хүүхдүүдтэй уулзаж, номын тухай ярилцаж явахад нэг зүйл их содон анзаарагдаж байна. Энэ нь ахлах ангийхнаас дунд ангийнхан нь илүү их ном сонирхож, илүү их уншдаг болох нь мэдрэгддэг. Ялангуяа 6-р ангийнхан. Гэтэл тэднээс илүү номонд дуртай байгаа үеийнхэн бол бүр 1-2-р ангийнхан.
Энэ нь нэг л сайхан баяр баясгаланг төрүүлнэ. Яагаад гэвэл цоо шинэ оюун бодолтой, ёс зүйтэй, эрмэлзэл тэмүүлэлтэй үе ар араасаа яг л хаврын ногоо мэт улам бүр хүчтэй түрэн гарч ирсээр байна. Монголын маань ирээдүй болсон бага балчир үрсийн оюун санаа, сэтгэл зүрх нь гэрэл гэгээ өөд, танин мэдэхүй өөд урьд өмнөх үеэсээ илүүгээр тэмүүлж байна. Энэ сайхан хэрэг биш үү. Энэ янзаар бол ном бараг мэдэхгүй шахам өссөн 90-ээд оныхны үе шувтарч, аргагүй цоо шинэ сайхан үеийнхэн тун удахгүй та бидний халааг авах нь дээ...

Өчигдөр буюу 3 сарын 10-нд Нийслэлийн 20-р сургуульд Хөхдэвтэр хэвлэлийн газраас "НОМЫН ӨДӨРЛӨГ"-ийг амжилттай зохион байгууллаа. Хуучин орос сургуулийн бааз суурь дээр байгуулагдсан тус сургуулийн орчин тун аятай сэтгэгдэл төрүүлэв.
Юуны өмнө 6-7 ангийнхны дунд уран зохиолын 6-р ангийн мэдлэгийн түвшинд АХА тэмцээн зохион байгууллаа. 70 гаруй хүүхэд оюун ухаан, мэдлэгээ сорьсон энэ тэмцээнд гурван хөөрхөн хөвүүн хүндхэн асуултуудыг ажралгүй давсаар шөвөгт үлдэж, 6-б ангийн сурагч Ө.Чинзориг түрүүллээ. Мөн 6-в ангийн сурагч Батзолбоо удаалж, 7-б ангийн сурагч Д.Бадрал гуравдугаар байрт шалгарав. Эдгээр хөөрхөн хөвүүдийг Хүүхдийн сонгодог зохиолын цувралаасаа шагнаж урамшууллаа.
АХА тэмцээний дараа 20-р сургуулийн хамгийн шилдэг ном уншигч болох 11-б ангийн сурагч Б.Алтанзул, 3-б ангийн сурагч Энгүүнбаяр нарыг тус бүр 4 ном, мөн шилдэг номын сантай ангиар тодорсон З.Алтантуяа багштай 10-б, Го.Энхтуяа багштай 7-б, С.Жавхлан багштай 8-в ангиудыг тус бүр 6 ном, сургуулийн номын санд мөн 6 номоор урамшуулав.
Дэлхийн хүүхдийн сонгодог уран зохиолоос дээжилсэн ЭРДЭНЭСИЙН САН - 108 цуврал номоо дэлгэн хүүхэд багачууд, эцэг эхчүүдэд танилцуулж, бас 30 хүртлэх хувийн хямдралтай худалдаа хийлээ.
Дараа нь 9-10 дугаар ангийн сурагчдын дунд "Ном надад юу бэлэглэдэг вэ?" сэдвээр чөлөөт ярилцлага явуулав. Мундаг том том зохиолууд уншсан хэд хэдэн охид байсныг зориуд хэлэх хэрэгтэй. Цэцэнгоо охин Английн сонгодогуудын манлайд явдаг Ш.Бронтегийн "Аянгат даваа" зохиолын үзэл санааг шүүмжлэн эргэцүүлж буйгаа илэрхийллээ. Мөн Канадын хүүхдийн алдартай зохиолч Монтгомерийн "Ногоон давхарцагийн Анна охин" зохиолын тухай ч саналаа хэллээ. Өөр нэгэн охин А.Рыбаковын "Арбатын хүүхдүүд", бас нэг охин Сюзан Коллинзийн зохиолуудын тухай ярьж байна. Харин баньд нар маань таг чиг. Зарим нь том ам ангайлгаад эвшээлгэж байгаа харагдав.

Энэхүү арга хэмжээг бидэнтэй хамтран зохион байгуулсан тус сургуулийн сургалтын менежер Г.Нарангэрэл, номын санч Б.Мөнхжаргал нарт талархаж буйгаа илэрхийлье.
Б.Номинчимэд

Хүлээ, намайг хүлээ

Хүлээ, намайг хүлээ
Хүрээд ирнэ гэж хүлээ
Хүлээхийн дээдээр хүлээ.
Харанхуй үдшээр ч хүлээ
Хайруу үүрээр ч хүлээ
Цасан шамарга бүхнийг хулдаж
Цан хүүрэг бүхнийг царцаасан ч

Хүлээ, намайг хүлээ
Хүрээд ирнэ гэж хүлээ
Хүлээхийн дээдээр хүлээ.
Бүгдээр намайг мартаж
Бүр сураг тасарсан ч хүлээ
Азарган бороо шавхуурдсан ч
Аагим халуун мансууруулсан ч
Өчүүхэн ч эргэлзэлгүй
Өөр юунд итгэж найдалгүй хүлээ

Түүдэг тойрон суугаад хатуу дарс сөгнөх
Төө зайгүй дайчин нөхөд минь намайг дурсаж
Гашуудлын хундага өргөсөн ч бүү эргэлз,
Гарцаагүй намайг ирнэ гэдэгт итгэ.
Ээ, одоо март даа гэж бүгдээр чамайг ятгаж байсан ч
Ээж минь, хүү минь намайг ирэхгүй нь дээ гэж
Итгэлээ алдан цөхөрсөн ч бүү эргэлз,
Эргээд ирнэ гэдэгт минь л итгэ.
Эргээд намайг амьд очиход минь
Эргэлзэн гайхаж, аз таарчээ гэж хэн нэгэн хэлбэл
Сум асгарч, бөмбөг дэлбэрсэн тэр үхлийн орноос
Хүлээж чадсан чиний минь сэтгэл л авчирсан юм гэж
Хүн бүхэнд сонсогдохоор би хашгирна аа.
Хүн хүнээс илүү чи минь
Хүлээхийн дээдээр хүлээсэн учраас л
Бидэн хоёр хамтдаа байгааг
Бүгдээр тэгээд мэдэх болно оо.
Хүлээ, намайг хүлээ
Хүрээд л ирнэ гэж хүлээ
Хүлээхийн дээдээр хүлээ...

Константин Симонов

Энэ шүлгийг эх орны их дайны хүнд хэцүү үе болох 1941-1942 оны зааг дээр бичжээ. Энэ шүлэг тухайн үеийнхэнд ялах, хүлээхийн аугаа их итгэл найдварыг өгч байсан гэдэг. 
Монгол хэлээр найруулсан Б.Номинчимэд

2400 хүүхэдтэй сургуулиас 24 хүүхэд ном худалдан авч байна.

Дэлхийн хүүхдийн шилдэг зохиолын ЭРДЭНЭСИЙН САН - 108 цуврал номоо хүүхэд багачууддаа хүргэж сурталчлах ажил эхлээд байна. Энэ ажлын нэг хэсэг нь дунд сургуулиудаар аялж, хүүхдүүдэд номынхоо дээжийг дэлгэж, АХА тэмцээн зохиож, ном уншихын ач холбогдол, ном бидэнд юу өгдөг талаар яриа хийж, сургууль болон ангийн номын санд ном хандивлаж, сайн уншигчийн тодруулан урамшуулах юм.
Өнгөрсөн 3 дахь өдөр буюу 3 сарын 5-нд Нийслэлийн 28 дугаар сургууль дээр номын өдөрлөг зохион байгууллаа.
АХА тэмцээнийг 6 дугаар ангийн уран зохиолын мэдлэгийн түвшинд зохиож байгаа ба хүүхдүүд маш идэвхтэй оролцох нь хөөрхөн. 28 дугаар сургуулийн 6-р ангийн 6 бүлгээс тус бүр 10 хүүхэд нийт 60 хүүхэд тэмцээнд оролцов. Тэмцээний их шөвөгт шалгарч үлдсэн дөрвөн хүүхдийг ЭРДЭНЭСИЙН САН - 108 номоосоо урамшуулан шагналаа. Түрүүлсэн 6-е ангийн сурагч Тэмүүлэн бараг манай бэлдсэн бүх асуултад түгдрэлгүй хариулсан юм. Хамгийн хэцүү асуулт нь Жангар баатрын аж төрөн суудаг орны нэр байлаа. Мөн 28-р сургуулийн номын санд 20 ном, шилдэг ном уншдаг нэг ахлах, нэг дунд ангийн номын сангийн баяжилтад мөн ном хандивлав. Бас сайн уншигч нэг охиныг ч эрдэнэсийн сангаасаа урамшууллаа.
Бид өмнө нь "Шинэ Монгол" дунд сургууль, нийслэлийн 51, 73 дугаар сургуулиадад энэ арга хэмжээгээ зохион байгуулсан.
51, 73 дугаар сургууль дээр болсон АХА тэмцээнд 75 хүүхэд оролцож, 51-р сургуулийн О.Хулан тэргүүн байр эзэлсэн, мөн тусгай байрт 4 хүүхэд шалгарч номоор шагнуулсан билээ. Шилдгийн шилдэг уншигчаар шалгарсан 73-р сургуулийн 8в ангийн сурагч Д.Бүрэнжаргал, 51-р сургуулийн 7а ангийн сурагч А.Жигжид нарыг "БӨГЖНИЙ ЭЗЭН" зохиолын 3 ботиор, мөн 51-р сургуулийн Г.Ариунхур/3в/, Б.Наранжаргал/8г/, Н.Хулан/9б/, 73-р сургуулийн Э.Дөлгөөн/10б/, М.Мөнх-Оргил/9а/, Д.Даваабаяр/9а/ нарыг ч номоор урамшуулав. Мөн 73, 51-р сургуулиудын номын сангуудад тус бүр 30 ном, ном сайн уншдаг ангийн хамт олонд ч тус бүр 10 ном хандивласан юм.
Хүүхдүүд ч, сургуулийн орчин ч сайхан хүлээж авч байлаа. Бидэнтэй хамтарч ажиллан, сэтгэл зүтгэл гарган зохион байгуулалцсан 51-р сургуулийн нийгмийн ажилтан Ж.Оюунцэцэг, 73-р сургуулийн нийгмийн ажилтан Ц.Сувдаа, 28-р сургуулийн нийгмийн ажилтан Должинсүрэн, Мэндбаяр нарт гүнээ талархаж буйгаа энэ ялдамд илэрхийлж байна. Мөн бидний ажилд урам зориг өгч дэмжин, уншигч зохиолчийн уулзалтад уриалгахан ирж, хүүхдүүдтэй сайхан яриа өрнүүлсэн зохиолч, сэтгүүлч Б.Сарантуяа анддаа ч ихэд талархаж байна. Засгийн газраас зарласан НОМ ХӨТӨЛБӨР-ийн ажлын нэг хэсэг нь болох учир бид ая зүйгээ олоход ч амар байв.

Гэхдээ бас зарим нэгэн саад бэрхшээл байсан юм.
1. Хүүхдүүд ном сонирхох явдал 4 жилийн өмнөхөөс эрс сайжирсан ч ном худалдаж авах нь маш бага байна. Тухайлбал, 28 дугаар сургууль бол 2400 орчим хүүхэдтэй нийслэлийн маань томоохон сургуулийн нэг юм. Бараг 2000 орчим хүүхэд бидний дэлгэсэн номыг ирж үзэцгээсэн. Гэвч 24 хүүхэд л ном худалдан авав. 100 хүүхдийн нэг нь ном худалдаж авч байна гэсэн үг юм. Энэ хангалттай тоо биш л дээ. Үүнд хэд хэдэн хүчин зүйл нөлөөлж байна. Юуны өмнө санхүүгийн боломж хомс байгаа явдал. Хүүхдүүд халаасандаа ихэвчлэн л ганц пирожкиний мөнгөтэй явдаг бололтой юм. Гэхдээ уг нь бид хэд хоногийн өмнөөс бүх ангиудаар хямдралтай үнээр ном зарах тухай, хамт олноороо нийлж ангийн болон хувийн номын сангаа баяжуулах боломжийн тухай, эцэг эхээсээ ном авах мөнгөтэй ирэх тухай зарыг хангалттай тараасан юм. Манай ном ч өндөр үнэтэй биш, ихэнхдээ 5000 төгрөг байгаа.
Хоёрдугаар шалтгаан нь эцэг эхчүүд, багш нарын зүгээс ном уншдаг хүүхдийг урамшуулдаг, дэмждэг, тэдэнд энэ талаар ярьж, таниулдаг, сурталчилдаг, үлгэр жишээ үзүүлдэг байдал маш хангалтгүй, бүр бараг 00 байдалтай байгаа нь харагдаж байна. Ялангуяа уран зохиолын багш нарын чадавхи их чамлалттай санагдав. Тэднийг сургах, давтан сургах цаг тулжээ гэж бодож байна.

2. Зарим эцэг эхчүүд биднийгээ "Сайхан үгээр хүүхдийн толгой эргүүлж бизнес хийж байна" хэмээн зэмлэх ч байдал харагдаж байв. Уг нь бид Дэлхийн хүүхдийн шилмэл зохиолын цуврал 108 номыг хэдэн жилийн хөдөлмөрөө зарцуулан байж гаргахдаа нэг их ашиг олоод баяжия гэсэн ганц бодлын үүднээс эхлүүлээгүй юм. Дэлхийн хөгжингүй улс орнуудын хүүхэд багачууд ямар сайхан зохиол бүтээлүүдийг уншиж байна вэ, ямар өндөр түвшний утга зохиол уншиж байна вэ, тэр л сайхан номыг нь, тэр л өндөр түвшинийх нь утга зохиолыг монголынхоо багачуудад уншуулах юмсан гэсэн нэгэн хүсэл бидний үйл ажиллагааны эхлэл байсан юм. Боломжтой бол бид хийсэн бүхнээ үнэгүй ч тарааж болохсон, гэвч хэрвээ тэгвэл бид дахиад нэг ч ном хэвлэж чадахгүйд хүрнэ, дахиад нэг ч ном орчуулж, өөрсдөө ч ном бичиж чадахгүйд хүрнэ. Бид ашиг олохын тулд ном зардаггүй, харин дахин шинэ ном, өөр олон сайхан ном гаргахын тулд л номоо зарж байгаа юм гэдгийг ойлгоосой гэж хүснэ. Уг нь бид Эрдэнэт, Оюутолгой, АПУ-гаас эхлээд үндэсний гэх томоохон компаниудаар хэдэн жил гүйж, 108 номыг бүгдийг нь биш юм гэхэд 18 шилдэгийг нь хэдэн мянгаар хэвлээд хүүхдүүдэд тараачих санхүүжилт хайсан боловч тэдний нэг нь нэг ч төгрөг хялайлгаагүй юм. За тэр ч яахав, тэдний тусламжгүйгээр бид монголынхоо номонд дуртай багачуудынхаа тусламжтайгаар юутай ч 130 гарчиг зохиолын орчуулгыг дуусгаж, 110 номыг бага тоотой ч гэсэн хэвлүүлж гаргаж чадлаа.

3. Дунд сургуульд 6-р ангиас эхэлж уран зохиолын хичээл үзэж эхэлдэг юм байна. Энэ үнэхээр харамсалтай мунхаг явдал мэт санагдана. 5-р ангид ёс суртхуун, хүн ба нийгэм зэрэг зарим хичээлд уран зохиолын элементүүдийг оруулсан гэж Боловсролын яамныхан тайлбарладаг. Гэвч тэр элемэнтүүд нь үнэхээр уран зохиол гэхэд хэцүү зүйлс байх юм. Одоо нөгөө яаж баяжих вэ, яаж хүний анхаарлыг татах вэ, яаж амжилт олох вэ гэдэг арилжааны номуудад гардаг шиг зүйлс байна. Тэгэхдээ их цөөхөн, хааяа нэг үлгэр. Гэтэл уран зохиол гэдэг чинь түүнээс шал өөр зүйл шүү дээ. Нөгөө онгоц, алим хоёр шиг ондоо зүйл. Нөгөө талаар хэдийгээр 6-р ангид уран зохиол үзэж эхэлж буй ч хичээлийн хөтөлбөрт багтсан сэдвийн тоо цөөн, үздэг уншдаг нь маш бага, зүйр сэцэн үг, оньсого, жороо үг гэх мэт ардын уламжлалын хажуугаар монгол ардын хэдхэн үлгэр, мөн Шарль Перро, Гримм, Андерсен нарын хэдхэн үлгэр, тэгээд дотоодынхоо гарын таван хуруунд багтах хэдхэн зохиолчийн нэг нэг шүлэг, нэг нэг богино өгүүллэгээр хязгаарлагдана. Энэ биш ээ. Иймэрхүү эрэмдэг хагас дутуу байдлаар уран зохиолын боловсрол олгож байснаас огт үгүй байсан нь дээр. Яагаад гэвэл хүүхдүүд тэр заасан хүрээнд л утга зохиол эхэлж буй гээд ойлгодог болчихвол цаашаа утга зохиолыг ер ойлгох ч үгүй, хүлээж авах ч үгүй. Гэтэл дэлхийн үе тэнгийнхэн нь манай багачуудаас хэд дахин олон сэдэв, зохиол, хэд дахин өндөр түвшинд уншиж байна. Дэлхийн хөгжингүй орны 6 ангийн хүүхэд Бөрнэт, Спайри, Монтгомерийг уншиж байхад бидний үр хүүхэд "Тэмээ яагаад үнсэн дээр хөрвөөдөг болсон бэ" гэсэн 5 настны сэтгэлгээнд таарах үлгэр уншаад сууж байгааг би огтоос ойлгохгүй байна.
ИЙМ Л БАЙНА.

Бид ирэх долоо хоногт мөн 108 цувралаа сурталчлах ажлаа үргэлжлүүлнэ.
Б.Номинчимэд

Өвгөн овоог нууцаар хоёронтаа тайсан тухай...

Өвгөн овоог нууцаар тахисан нь

Хуучин цагт Өвгөн овоог 1933 онд хамгийн сүүлд тахижээ. Тэр цагаас хойш энэ тахилгыг хийсэнгүй он жил улирсаар даруй хорин жил болов. Энэ хугацаанд Сүмийн дөрөлжийн цээжинд нар гялбуулан гялалзах алтан ганжиртай цогчин дуган нь тэнгэр өөд сүмбэрлэх Хамбын хийд нэг л мэдэхэд нурсан балгас, шар шавар болон хувирсан байна. Хамбын хийд зүгээр л Шавар гэдэг нэртэй болж, Сүмийн дөрөлжийг Шаврын дөрөлж гэн нэрлэн дуудах болжээ. Хийдийн гороонд шарилж, лууль багшралдан бараантаж, наранд халсан чулууны орой дээр хааяа голио царгин, хоосрол эзгүйрлийн гунигт аязыг зарлах ажээ.

1 метр 20 сантийн урттай, дөчин сантийн өргөнтэй, хорин сантийн зузаантай цагаан шаргал гантиган хавтангууд тал тал тийш ачигдан, сумын төв болон аймгийн төвийн барилга байшингуудын үүдний довжоонд ивэгдэж, шашин бурхангуйчүүдийн гутлын алчуур болон хувирав.

Хамба гэгээнтнийг бурхны оронд гал хөлөглөн заларснаас хойш гэгээнтний гэрээсийг сахин бараг лам тоотой бүхэн орхимжоо хурааж орны хөлийн авдрандаа эвхэж хийгээд, нэхий өмд өмсөж, нэг нэг эмийн хаяа бараадан хөдөөлжээ. Баруун аймгуудыг нилэнхүйдээ хамарсан Шамбалын дайн нэртэй 1932 оны их үймээнийхэн уг нь орон нутагтаа нэр хүндтэй, мөн баруун өмнөд зүгт хил даван нүүхэд зам гудаст байдагт Хамбын хийдийнхнийг тэрхүү Шамбалын дайндаа дуудан оруулах гэж нэг бус элчин ирж яриа тохироо хийх гэж оролдсон ч Хамба гэгээнтэн “Ирж буй цагийн бошгийг сөрөөд хэрэггүй ээ, алдас болно” хэмээн халдаасангүй. Тэгээд ч зогссонгүй өөрөө жанч халахдаа домын дамжааныхнаас дээших хүрээний бүх лам нэртэй, хэлтгий захтангуудыг дуудан цуглуулаад “Та бүгдээр одоо шар шувталж, хар болон, эхнэр хүүхэд бараадан харийн амьдралаар амьдар. Аж ахуй эрхэлж, шинэ цаг төрөө хүндэлж дээдэлж яваарай” хэмээн гэрээсэлжээ. Харин гэлэн сахилтай гурван санваартныг тусгайлан уулзаж ярилцсан ба тэдний нэг нь удалгүй сураггүй алга болж, нэг нь шар шувталж, нэг нь хийдийн горломд ганцаар үлджээ. Тэр ганцаар үлдсэн Чойндон гэлэнг удалгүй дотоодыг хамгаалахынхан баривчлан одож, сураггүй болсон байна. Хожим 1990 он гарахад Цагаатгалын комиссын магадлалаар Чойндон гэлэн хилс хэргээр хороогдсон нь тогтоогдсон билээ.

Ийнхүү өдөр хоногууд ээлжилсээр хорин он өнгөрсөн хойно, маршал Чойбалсан битүүний өдөр гэнэт бие барж, монгол даяар эмгэнэн гашуудсаны дараа жилийн хавар /1953 он/ Хантайширийн нуруунд ган болж, нэг бол наран шарж, нэг бол шороон шуурга босч, энгэр бэлүүд хувхайран, эзэн малгүй сульдан доройтжээ.

Тэгэхэд Мамаа чавганцынх Зөгийтийн давааны аманд байх Ногоон буудалд зусаж байв. Хаврын сүүл сарын нэгэн өдөр бага үдийн алдад хивсэн гөлөмтэй томоос том эмээл тохсон янхигар ясан хэдрэг саарал морьтой Омбо хэмээх хүн тэр хот айлд буув. Омбо их өндөр, урд духнаас нь алгадчихсан мэт налуу атлаа Ленин багш шиг мэлийсэн том халзан духтай, хормойгоор нь ороосон луун хээтэй цоохор дээлийнхээ дээгүүр нил хир даг болсон шар бүс бүсэлсэн хүн байж. Тэр эхлээд Мамаа чавганцын том хүү Ядамынд буусан байна. “Та яагаад ээжид эхэлж орж золгосонгүй вэ” гэж асуусанд “Би Нагац эгчийндээ шороо татуулан тоостой орж золгохгүй ээ” гэж... Тэгээд төд удалгүй нэгэн малгайн чинээ үүл Өндөр Харцагийн дээгүүр өнгийж ирснээ юу юугүй л бороо нартай шаагаад эхэлжээ. Хаваржин дусал ч юмны бараа хараагүй хүмүүс шуугилдан, морь мал шуухниталдаж, хатаж хагассан газрын хөрс шуурайлж байхад Омбо хормойгоо хоёр сэгсэрчихээд “Мамаадаа одоо орж золгоно оо” гээд босч гэнэ.

Тэгээд Мамаагийнд орж золгоход чавганц сандран ач хүүгээ /Бяхаржав/ олбог дэвсэж өг гэжээ. Омбо “Би Мамаагаараа олбог тавиулах болоогүй ээ” гээд тавьж өгсөн эсгий гудасыг нь эвхэж хойш тавьчихаад, ямааны адсаган дээр сууж, мэнд мэдэн тамхилж байсан гэдэг. Омбо нар тонгойх үед мордоод Зөгийтийн хөтөл өөд дөмөгхийн оджээ. Тэр оройдоо бороо зүсэрч, хоёр өдөр оржээ. Нутгийнхан Омбыг л Өвгөн овоонд гарч нэг юм хийчихлээ гэдэгт эргэлзээгүй итгэцгээжээ. Тийн хорин жилийн хойно Өвгөн овоог нэг хүн аргадан, ган тайлсан нь тэр болсон байна. Омбыг Нарангийн бэлийн хүн гэдэг.

Дараа жил нь мөн л ган нүүрлэж, гамшиг ирэхэд нутгийнхан “Энэ ер болохыг байлаа. Яадаг ч бай, дүүрсэн хэрэг” гэж хэлцээд Өвгөн овоог нууцаар тахижээ. Тэр үед буюу 1950-иад онд бас ч гэж хуучны номтой улсыг хог тасраагүй үе. Анжжав бово/Янсанжав/, Жаахан Бово/Гэндэнжав/, Марзай Мандиа зэрэг хуучин цагийн номтой улсууд сэм тохиролцоод, тал талаас ганц нэгээрээ адуу малын эрэлд гарч буй мэтээр гэнэ сэнэгүй мордоцгоон, Өвгөн овооны Өргөн зурааны Боодог толгойн шилийн модонд уулзацгаагаад, Өвгөн овооны тайлгын номыг уншсан байна. Овоо ч хэдэн хүн цуглацгааж, бүгд унаж явсан морьдоо их багагүй тавьж уралдуулжээ. Хөх хадны оёороос морьдоо тавьж, Ахар зурааны адаг хөтлөөр зүүн тийш нь давуулж, Өргөн зураа өөд жаахан өгсүүлснээ Зөгийтийн хөтлийн арын цагаан өөд барьсанд Цоохор Дамаагийн бор халтар морь түрүүлж байжээ.

Тийнхүү нууцаар тахисны шөнө бороо шивэрч эхлээд өдөр шөнөгүй зүсэрч, сүүлдээ үүд хоймрын юм ч үзэгдэх аргагүй будантаж гэнэ. Ингэж л хатуу хэцүү цаг дор Өвгөн овоог хоёронтаа аргадан тайжээ. Харин хожим 80-аад он гарч, цаг төр аажуу уужуу, аядуу зөөлөн болсон үед нийтээр биш юм гэхэд нэг хэсгийн хүрээнд хэд хэдэн удаа аргадан ном ерөөл уншиж байсан билээ.

Б.Номинчимэд
Өнөөдрийн олж сонссон хуучаа ийн тэмдэглэв. "Хантайширийн цадиг хууч оршвой" номдоо нэмэлтээр оруулна.