БАГШ, МАТЕМАТИК, БИД ГУРАВ

Энэ нарийн сайхан сийлбэр шатрыг Говь-Алтай аймгийн Тонхил сумын засаг даргаар ажиллаж байгаа Л.Цэдэнбал багш маань бэлэглэсэн юм. Дүрс бүхэн нь өөр өөр дүр төрхтэй, тэмээ нь ботготой, тэрэг нь жуузтай, их ч хөдөлмөр, ур орсон шатар. 
Л.Цэдэнбал багш бол 4 дүгээр ангиас 8 төгстөл ангийн маань багш байж, гараас минь хөтөлж Халиун сумын дунд сургуулийг төгсгөсөн хүн билээ. 
Хатуу, зарчимч хүн дээ. Намайг нэг ч удаа загнаж, шийтгэж байсангүй, гэвч би ихэд эмээж, айна. Би бүлгийн дарга гэдэг хөөрхөн сэтэртэй. Ангид хийх хүмүүжил, соёлын ажлын чигийг багш надад өгнө, тэр бүхнийг нь гүйцээж, чадвал давуулж хийхсэн гэж хэр чинээгээрээ зүтгэдэг байж билээ. Тийм л хүндэтгэл хүлээсэн хүн. Өөрөө ангидаа математикийн хичээл ордог. 
4-р ангид анхны математикийн хичээлүүдийн нэгэн дээр биднээр нэгэн бодлого бодуулсан юм. 
1-100 хүртлэх тоонуудын нийлбэрийг ол, аль болох хурдан гэж билээ. Би хагас минут орчим хугацаанд бодож хариуг нь 5050 гэж гаргалаа. Багш "Ямар аргаар бодов?" гэхэд би "1 дээр 99-ийг нэмээд 100, 2 дээр 98-ийг нэмээд 100, энэ мэтээр 50 ширхэг зуу гарч байна. Цаана нь 50 ганцаараа үлдэнэ. Үүнийг нэмбэл 50 х 100 = 5000. 5000 + 50 = 5050" гэсэн аргаар бодсоноо хэлэв.
Тэгэхэд багш маань "Энэ бодлогыг аугаа математикч Ф.Гаус чиний орчим настай байхдаа чинийхээс арай өөр аргаар бодсон юм. Тэр 1 + 100 = 101. 2 + 99 = 101. Ингээд 50 ширхэг 101 байгаа. Илүү хялбар арга байгаа биз. Хоёрхон үйлдлээр. Чиний бодсон арга нь Гаусынхаас нэг үйлдэл илүү байна. Гэхдээ маш сайн. Чи математикч болно" гэж билээ. Багш дасгалжуулж, би бэлтгэгдэж, бид хоёр нэг бус хэд хэдэн математикийн олимпиадад хүч үзэж байсан. Харамсалтай нь би хол яваагүй. Шалтгаан нь ихэнхдээ сонирхол маань өөр зүгт байсных, нөгөө талаар миний бодлогын бичлэгийг гүйцэтгэхдээ нямбай ханддаггүйнх. Арифматикийн бодлогыг бодохдоо би дунд нь хийх үйлдлүүдийг алгасаад шууд хариуг нь биччихдэг. Заримдаа нэмэх, хасах тэмдэгийг нь орхиод биччихнэ. Хариу нь зөв ч оноо авахгүй. Тэгээд л олимпиадад унаж орхих. 
Тэр үед Цэдэнбал багшийнхаа нөлөөгөөр математикт учиргүй дурлаж билээ. Багш ч надад хичээлийн хөтөлбөрөөс гадуур элдэв бодлого бодуулна. "Математик" гэдэг оросын сургалтын сэтгүүлээс голдуу. Намайг 4-5-р ангид байх үед Оросын Перельман гэдэг алдартай математикчийн "Сонирхолтой Математик", "Хошин Математик" гэдэг хоёр номыг уншуулж, бүх бодлогыг нь бодуулсан. Түүнээс би их ч зүйл сурч, их ч зүйлийг ойлгож, хөгжсөн дөө. Өнөөдөр бичсэн зүйлсээс маань логик сэтгэлгээ гайгүй харагдаж буй бол лавтай тэр үед авсан чадвар. 
Гэвч би багшийнхаа хүсэн хүлээсэн шиг математикч болсонгүй. Шал өөр мэргэжлийн хүн болсон. Сонирхол маань өөр зүгт хөтөлчихсөн юм. Утга зохиол гэдэг зүйл тэр цагт намайг хааш нь ч гаргахааргүй баттай уургалаад авчихсан.
Хоёр жилийн өмнө Тонхил суманд очиж, багштайгаа уулзахад энэхүү ховор нандин шатрыг надад бэлэглэсэн билээ. 
Хааяа зөв чөлөө олдвол энэ шатраар нүүх дуртай, би. Сайн нүүж буй бол тэр лавтай Математик гэдэг энэ гайхамшигтай шинжлэх ухааны гоо сайхныг надад нээж өгсөн багшийн маань ач юм. Багш маань ч тэр тоонд учиргүй дурлаж байсан үеийг минь санаад, бас сануулаад надад энэхүү шатрыг бэлэглээ буй за. 
Б.Наминчимэд