нь хүн бүр дор бүрнээ өөр өөрийнхөө үүрэгт ажилдаа зүтгээд, урагшлаад, амжилт бүтээл гаргаад явж байвал нийгэмд хар аяндаа л хөгжил дэвшил ирэх учиртайсан.
Гэтэл мөрөөрөө өмнөх ажлаа хийгээд, цаасаа цоохорлоод, номоо борлуулаад, сэтгэл амар инээж ханиагаад явж нэг л боломгүй. Ерөөс л болохгүй байна.
Асуудал маш энгийнээс, тухайлбал, хажуу айл маань хашаагаа давуулаад манайх руу хогоо чулуудчихаас эхэлнэ. Тэднийхээс 10 дахин том хашаатай болохоор тэр юм болов уу, бүү мэд, учирлаж гуйгаад, уурлаж хашгичаад нэмэргүй. Ядаж байхад ийм мэт зөрчлийг зохицуулдаг хороо хорин ч гэж үгүй. Ямар хогноос болж хөрштэйгээ зодолдоод байлтай биш, дэмий л хоёр айлын хашааны хог зөөдөг ажилтай. Хааяа нэг хотын төврүү орох гэж түгжирч, түүнээс ч илүүгээр замын хөдөлгөөний эрээгүй бүдүүлэг, түрэмгий, дүрэмгүй байдал нь бухимдуулна. Ядаж байхад нэрмэж утаа хоолой хорсгоно. Энэ мэт бухимдуулах зүйл өчүүхнээс эхлэн үргэлжилсээр нийгмийн хөгжлийн олон үзүүлэлтүүд дээр ирэхэд улам нэмэгдэнэ. Төрийн албаныхны идэж уудаг, увиагүй түрэмгий авирладаг нь зам дээр түгжрэхээс хэдэн хувь илүү бухимдуулна. Намуудын харалганаар талцаж, туйлширдаг нь, тэгээд зогсохгүй ард олноо талцуулан элдвээр хагаралдуулж, хэрэлдүүлж байгаа нь хажуу айл хашаагаа давуулж хогоо чулууддагаас хэдэн арав дахин илүү гомдолтой. Төрийн бодлогын алдаа мадаг нь эгэл мөрөөрөө аж төрөх гэж зүтгэж буй хүмүүсийн нуруун дээр хэрхэн хор хохиролтойгоор бууж байгааг харахад хотын утаанаас хувь илүү хоолой аргаж, нүр хорсоно. Утааг арилгачих хэмжээний мөнгөөр манай эрх мэдэлтэнгүүд казино тоглочихсонд нь уур хүрнэ. Гэтэл энэ утааны уршгаар жилд хэдэн зуун хүүхэд төрөлхийн гажигтай төрж байгаа шүү дээ. Улсынхаа төсвийн талтай тэнцэх хэмжээний хөрөнгөтэй хүн гэнэтхэн төрийн албан хаагчид дотроос цоороод гараад ирэхээр эвэртэй туулай үзсэн мэт гайхна. Улаанбаатарт гэтэл 200 дунд сургууль, 200 цэцэрлэг шинээр барих шаардлагатай байдаг. Тэгээд бодно, хэрвээ төсвөөс төрсөн тэрбумтан манай хөрш байвал би л лав хогоо тэдний хашааг давуулж шидэх мэтээр эсэргүүцлээ шулуухан илэрхийлнэ дээ гэж... Тэгэхээр манай хөрш бол юутай ч ямар нэгэн хэмжээгээр нийгмийнхээ хандлагыг эсэргүүцэж буйгаа илэрхийлж манайх руу хогоо шиддэг болох нь. Уг нь манайх төсвөөс хуссан мөнгөөр биш, өдөр шөнөгүй сөхөрч унатлаа зүтгэж байж олсон хөлс шингэсэн мөнгөөрөө хашаагаа томруулсан юмсан. Нийгмийн бухимдлын золиосонд нь л манайх өртөж, хэлмэгдээд буйгаас биш. Ёстой нөгөө дээрээ суудлаа олохгүй байгаагаас доор байгаа манай хөрш бид хоёр учраа олохгүй болчихно.
- Хотын захын гэр хороололд хогон дотор тоглон өсөж буй жаалуудын дэргэдүүр унасан машиныхаа жигдхэн хүүгэх дуунаас таашаал аваад өнгөрч түвдэмгүй. Өөрийн эрхгүй харц халирч, сэтгэл шимширнэ.
Сэтгэл сэмлэж, итгэл эвдсэн явдлууд хаа сайгүй. Багаас их рүү, ихээс бага руу, яг л чөтгөрийн тойрог мэт эргэлдэнэ.
Тэгээд яах аргагүй л яав, юу болчихов, яагаад бид ийм байна вэ гэх мэтээр эргэж харж, тогтож асуух, нягтлах шаардлагатай тулгарна.
Мэдээж хэрэг болж бүтэж урагшилж буй, сайн сайхан юм ч байна, гэвч болохгүй бүтэхгүй, сэтгэл зовоосон бухимдуулсан зүйлс түүнээс ч олон байна.
Хувь хүнээс шалтгаалах зүйл ч их байна, түүнээс ч илүүгээр хувь хүнийг гарах гарцгүй болгож байгаа нийгмийн суурь шалтгаан ч байна.
Өнөөгийн бидний байгаа байдал нэг л сэтгэлд хүрэхгүй, хүлээлтийг маань хангахгүй байна. Яахав бид бусад улс орнуудын хэдэн зуун жил туулж ирсэн гашуун туршлагыг ахар богино хугацаанд туулж байгаа юм хойно, арга ч үгүй байх гэж бодогдох ч үзээ хараа ил тодорхой байгаа зүйлийг үзээгүй мэт өнгөрөөж тэвчимгүй.
Бүхэл бүтэн 25 жил буюу бидний залуу идэр үе энэ мэт нийгмийн туршилтийн золиос болон өнгөрчээ. Цөөнх нь хожоод олонхи нь хожигдсон нийгмийн золиос...
Үнэн шударгаар зүтгэдэг нь хохирох талдаа нэг тийм гаж тогтолцоо байгаа юм биш үү гэсэн бодол эрхгүй төрнө. Ов зальтай, ичих нүүргүй, ёс жудаггүй, шуналтай, эрээгүй түрэмгий нь илүү хожоод байгаа юм бишүү гэсэн дүгнэлт гарцаагүй гарна. Ийм зарчим манай нийгмийн суурь болчихож. Зөв суурьтай, зарчимтай, үнэлэмжтэй нийгэмд иргэн хүн мөрөөрөө өмнөх ажлаа хийгээд, зүтгээд, бүтээж босгоод явахад нийгмийнхээ хөгжил дэвшилд ч хувь нэмэр болоод, ахуй амьдрал нь ч дагаж дэвшээд явчихдаг жамтай. Харин буруу суурь, зарчим, үнэлэмжтэй нийгэмд огт эсрэгээрээ байх. Үнэнчээр зүтгэсэн нь хохироод, үл бүтэх нь завшаад явдаг. Яг л урт дугаарт зогсож байтал хэн нэг нь эрээгүйгээр оочер дайраад орчихтой адилхан. Ёс жудагтай, дүрэм журмаа бариад зогсож байсан нь хохироод, жудаггүй дайрсан нь хожоод байгаа нь илт харагдана. Хогоо хашаа давуулж шидсэн нь хожоод, түүнийг чимээгүй цэвэрлэсэн нь хохирдог тийм нийгэм. Тэр бүү хэл хогоо хашаа давуулж шидэхээс аргагүй байдалд хүнийг оруулдаг тийм нийгэм. Бид ийм нийгэмд амьдарч байна гэдэг маань улам бүр тодорхой болсоор. Нийгмийн үнэлэмж учир замбараагүй, оюун санаа чиг баримжаагүй, итгэл үнэмшил ороо бусгаа.
Би л хувьд ийм зүйлийг харж тэвчихгүй. Миний дотоод итгэл үнэмшил үүнийг хүлцэж чадахгүй.
Ингэхэд хувь заяа маань хэн нэгэн хөөрүү хийрхүү, шуналтай, сэтгэлгүй улс төрч гэх хүмүүсийн тоглоом болоод байгаа юм биш үү гэсэн хар эрхгүй төрнө. Улс орон маань бодлогогүй удирдлагын харалган явдлын золиос болоод байгаа юм бишүү гэсэн бодол төрнө. Мань мэтийнх нь ч яахав, залуу зандан үеэ өнгөрөөж яваа үеийнхэн, харин хайртай гэнэхэн үр хүүхдүүдээ дахиад ийм харанхуй туршилтийн золиос, мунхаг зарчмийн харалган тулгалтын бай болгомооргүй байна.
Тэгээд л өөрийн эрхгүй улс төржиж, оносон оноогүй хэрүүл уруул өдөж гарах юм.
Нөгөө улс төрөөр чи оролдохгүй бол, улс төр чамаар оролдоно гэдэг л яах аргагүй болоод байна.
Гэтэл мөрөөрөө өмнөх ажлаа хийгээд, цаасаа цоохорлоод, номоо борлуулаад, сэтгэл амар инээж ханиагаад явж нэг л боломгүй. Ерөөс л болохгүй байна.
Асуудал маш энгийнээс, тухайлбал, хажуу айл маань хашаагаа давуулаад манайх руу хогоо чулуудчихаас эхэлнэ. Тэднийхээс 10 дахин том хашаатай болохоор тэр юм болов уу, бүү мэд, учирлаж гуйгаад, уурлаж хашгичаад нэмэргүй. Ядаж байхад ийм мэт зөрчлийг зохицуулдаг хороо хорин ч гэж үгүй. Ямар хогноос болж хөрштэйгээ зодолдоод байлтай биш, дэмий л хоёр айлын хашааны хог зөөдөг ажилтай. Хааяа нэг хотын төврүү орох гэж түгжирч, түүнээс ч илүүгээр замын хөдөлгөөний эрээгүй бүдүүлэг, түрэмгий, дүрэмгүй байдал нь бухимдуулна. Ядаж байхад нэрмэж утаа хоолой хорсгоно. Энэ мэт бухимдуулах зүйл өчүүхнээс эхлэн үргэлжилсээр нийгмийн хөгжлийн олон үзүүлэлтүүд дээр ирэхэд улам нэмэгдэнэ. Төрийн албаныхны идэж уудаг, увиагүй түрэмгий авирладаг нь зам дээр түгжрэхээс хэдэн хувь илүү бухимдуулна. Намуудын харалганаар талцаж, туйлширдаг нь, тэгээд зогсохгүй ард олноо талцуулан элдвээр хагаралдуулж, хэрэлдүүлж байгаа нь хажуу айл хашаагаа давуулж хогоо чулууддагаас хэдэн арав дахин илүү гомдолтой. Төрийн бодлогын алдаа мадаг нь эгэл мөрөөрөө аж төрөх гэж зүтгэж буй хүмүүсийн нуруун дээр хэрхэн хор хохиролтойгоор бууж байгааг харахад хотын утаанаас хувь илүү хоолой аргаж, нүр хорсоно. Утааг арилгачих хэмжээний мөнгөөр манай эрх мэдэлтэнгүүд казино тоглочихсонд нь уур хүрнэ. Гэтэл энэ утааны уршгаар жилд хэдэн зуун хүүхэд төрөлхийн гажигтай төрж байгаа шүү дээ. Улсынхаа төсвийн талтай тэнцэх хэмжээний хөрөнгөтэй хүн гэнэтхэн төрийн албан хаагчид дотроос цоороод гараад ирэхээр эвэртэй туулай үзсэн мэт гайхна. Улаанбаатарт гэтэл 200 дунд сургууль, 200 цэцэрлэг шинээр барих шаардлагатай байдаг. Тэгээд бодно, хэрвээ төсвөөс төрсөн тэрбумтан манай хөрш байвал би л лав хогоо тэдний хашааг давуулж шидэх мэтээр эсэргүүцлээ шулуухан илэрхийлнэ дээ гэж... Тэгэхээр манай хөрш бол юутай ч ямар нэгэн хэмжээгээр нийгмийнхээ хандлагыг эсэргүүцэж буйгаа илэрхийлж манайх руу хогоо шиддэг болох нь. Уг нь манайх төсвөөс хуссан мөнгөөр биш, өдөр шөнөгүй сөхөрч унатлаа зүтгэж байж олсон хөлс шингэсэн мөнгөөрөө хашаагаа томруулсан юмсан. Нийгмийн бухимдлын золиосонд нь л манайх өртөж, хэлмэгдээд буйгаас биш. Ёстой нөгөө дээрээ суудлаа олохгүй байгаагаас доор байгаа манай хөрш бид хоёр учраа олохгүй болчихно.
- Хотын захын гэр хороололд хогон дотор тоглон өсөж буй жаалуудын дэргэдүүр унасан машиныхаа жигдхэн хүүгэх дуунаас таашаал аваад өнгөрч түвдэмгүй. Өөрийн эрхгүй харц халирч, сэтгэл шимширнэ.
Сэтгэл сэмлэж, итгэл эвдсэн явдлууд хаа сайгүй. Багаас их рүү, ихээс бага руу, яг л чөтгөрийн тойрог мэт эргэлдэнэ.
Тэгээд яах аргагүй л яав, юу болчихов, яагаад бид ийм байна вэ гэх мэтээр эргэж харж, тогтож асуух, нягтлах шаардлагатай тулгарна.
Мэдээж хэрэг болж бүтэж урагшилж буй, сайн сайхан юм ч байна, гэвч болохгүй бүтэхгүй, сэтгэл зовоосон бухимдуулсан зүйлс түүнээс ч олон байна.
Хувь хүнээс шалтгаалах зүйл ч их байна, түүнээс ч илүүгээр хувь хүнийг гарах гарцгүй болгож байгаа нийгмийн суурь шалтгаан ч байна.
Өнөөгийн бидний байгаа байдал нэг л сэтгэлд хүрэхгүй, хүлээлтийг маань хангахгүй байна. Яахав бид бусад улс орнуудын хэдэн зуун жил туулж ирсэн гашуун туршлагыг ахар богино хугацаанд туулж байгаа юм хойно, арга ч үгүй байх гэж бодогдох ч үзээ хараа ил тодорхой байгаа зүйлийг үзээгүй мэт өнгөрөөж тэвчимгүй.
Бүхэл бүтэн 25 жил буюу бидний залуу идэр үе энэ мэт нийгмийн туршилтийн золиос болон өнгөрчээ. Цөөнх нь хожоод олонхи нь хожигдсон нийгмийн золиос...
Үнэн шударгаар зүтгэдэг нь хохирох талдаа нэг тийм гаж тогтолцоо байгаа юм биш үү гэсэн бодол эрхгүй төрнө. Ов зальтай, ичих нүүргүй, ёс жудаггүй, шуналтай, эрээгүй түрэмгий нь илүү хожоод байгаа юм бишүү гэсэн дүгнэлт гарцаагүй гарна. Ийм зарчим манай нийгмийн суурь болчихож. Зөв суурьтай, зарчимтай, үнэлэмжтэй нийгэмд иргэн хүн мөрөөрөө өмнөх ажлаа хийгээд, зүтгээд, бүтээж босгоод явахад нийгмийнхээ хөгжил дэвшилд ч хувь нэмэр болоод, ахуй амьдрал нь ч дагаж дэвшээд явчихдаг жамтай. Харин буруу суурь, зарчим, үнэлэмжтэй нийгэмд огт эсрэгээрээ байх. Үнэнчээр зүтгэсэн нь хохироод, үл бүтэх нь завшаад явдаг. Яг л урт дугаарт зогсож байтал хэн нэг нь эрээгүйгээр оочер дайраад орчихтой адилхан. Ёс жудагтай, дүрэм журмаа бариад зогсож байсан нь хохироод, жудаггүй дайрсан нь хожоод байгаа нь илт харагдана. Хогоо хашаа давуулж шидсэн нь хожоод, түүнийг чимээгүй цэвэрлэсэн нь хохирдог тийм нийгэм. Тэр бүү хэл хогоо хашаа давуулж шидэхээс аргагүй байдалд хүнийг оруулдаг тийм нийгэм. Бид ийм нийгэмд амьдарч байна гэдэг маань улам бүр тодорхой болсоор. Нийгмийн үнэлэмж учир замбараагүй, оюун санаа чиг баримжаагүй, итгэл үнэмшил ороо бусгаа.
Би л хувьд ийм зүйлийг харж тэвчихгүй. Миний дотоод итгэл үнэмшил үүнийг хүлцэж чадахгүй.
Ингэхэд хувь заяа маань хэн нэгэн хөөрүү хийрхүү, шуналтай, сэтгэлгүй улс төрч гэх хүмүүсийн тоглоом болоод байгаа юм биш үү гэсэн хар эрхгүй төрнө. Улс орон маань бодлогогүй удирдлагын харалган явдлын золиос болоод байгаа юм бишүү гэсэн бодол төрнө. Мань мэтийнх нь ч яахав, залуу зандан үеэ өнгөрөөж яваа үеийнхэн, харин хайртай гэнэхэн үр хүүхдүүдээ дахиад ийм харанхуй туршилтийн золиос, мунхаг зарчмийн харалган тулгалтын бай болгомооргүй байна.
Тэгээд л өөрийн эрхгүй улс төржиж, оносон оноогүй хэрүүл уруул өдөж гарах юм.
Нөгөө улс төрөөр чи оролдохгүй бол, улс төр чамаар оролдоно гэдэг л яах аргагүй болоод байна.
No comments:
Post a Comment