Распутинаа уншиж сууна. Бидний эргэн тойрны ахуй байдлын тухай, өнөө бидний туулж гэтэлж байгаа цөвүүн янзын тухай бичиж дээ... Яг л бидний амьдрал, яг л бидний мэддэг тийм дүр төрхүүдийн тухай...
"... Хулчийчихаад, хулчийснаа ойлгоогүй... Энэ муу сайн элээнүүд нисэлдээд ирэхэд... элээнүүд нь нэг давжаа, бөөс хуурсандаа баригдсан, нусаа нийхэд нуга дарагдахаар юмнууд... тэгээд л навсайлдаж ирээд манай бүх юмыг муучилж, манай бүх юм тэнэгийн аргаар хийгдсэн, энэнийг чинь өөрөөр хийх ёстой байсан юм гэж хашгиралдаж сүйд болов шүү дээ. Тэгэхэд бид тэднийг хогийн шүүрээр шүүрдээд хаяхын оронд биднийг ҮХТЭЛ ШУЛЖ, ӨМЧ ХӨРӨНГИЙГ МААНЬ ДЭЛХИЙГЭЭР НЭГ ТАРААЖ байхад нь амаа ангайж, чихээ дэлдийлгээд байж байлаа шүү дээ. Тэгээд биднийг балгас нуранги руу хамраар маань шааж, май чи, май чи, өчүүхэн зэрлэг бүдүүлэг амьтан чи өөрийнхөө байх газраа мэд гэж байлаа шүү дээ. Тэгэхэд бид /ард түмэн/ яасан гээч. Ёстой нэг боолын боол босгоны шороо шиг тэсээд л өнгөрсөн. Зарим нь дуу гарсан ч тэр дуу нь хамраас нь цааш яваагүй. Нэг их сонин, нийтээрээ хулчийж, тэгээд бас болоогүй, бид чинь тэвчээртэй ард түмэн, бидэнд энэ бол юу ч биш, бид дахиад л хүчтэй хөрөнгөтэй болцгоочихно гээд байх шиг байгаа юм аа, бас болоогүй..." \
Распутин 1990-ээд оны эхэн дунд үеийн оросын амьдралын тухай ийн бичжээ. Бидний туулсан ч мөн адил байлаа. Арга ч үгүй юм. Нэг зам мөр дээр байсан хойно.
Бас "...Бүгдээрээ урьд нь ямар ч хууль журам, ёс заншил, ариун шүтээн байгаагүй эзгүй нутагт авчирч буулгуулсан, нэг том унаанаас дөнгөж буугаад л бие биеэ түлхэж, байр сууриа эзэлж байгаа юм шиг авирлаж байна. Яарч тэвдэж, ярдаглаж, уралцаж, аль өөдтэй юмаа булаалдаж, өөр өөрийн болгож авчээ. Гэтэл тэр нь бүх хүнд хүрсэнгүй. .. Тэгээд л НЭГЭНТ АВСНЫГ НЬ АВСНААР НЬ ҮҮРД ХАМГААЛЖ ҮЛДЭХ ХУУЛЬ ТОГТООМЖ ЗОХИОЖ ГАРАХ ШИВ ДЭЭ..."
.
Үнэхээр л Распутиний зохиолдоо дүрсэлсэн 1990-ээд онд Монголд ч бас ийм л юм болж өнгөрсөн дөө, одоо ч үргэлжилж л байна даа. Элээ шиг юмнууд навсайлдаж орж ирээд л, ардчилал гэдэг чинь ийм юм байдаг юм, чи дуугүй бай, битгий хуцаж уль, чөлөөт зах зээл чинь ийм байдаг юм, чи мэдэхгүй байна, та нар хоцрогдсон, юун сайхан сэтгэл, өрсөлдөөн гэдэг чинь өрсөхийг хэлдэг юм, хэн амжсан нь хожоод амжаагүй нь хохь нь болдог юм. Тэр ядарсаныгаа харж үзнэ гэв үү, битгий солиор, та нар хуучин муусайн коммунистууд, дуртайгаараа чи тэр ядуусаа харж үз, чамаас коммунизм ханхалж байна, үхэж далд орморууд, та нар ардчиллыг гутааж байна. Шударга ёс гэдэг чинь өрсөлдөөнд дунд байдаг юм, ардчилал гэдэг чинь хэн чанга хашгирсан нь үгээ бусдад сонсгохыг хэлдэг юм гэж ирээд л... Тэгсээр байгаад нийгмийн доторхи иргэдийн бие биедээ итгэх итгэлийг ховх сорж орхисон. Нийгэм атомжиж, нийгмийн сэтгэлзүй тийм гэх тэмдэггүй болтлоо задарсан. Бүгдээрээ нэг зүйлийг сайн гэвэл түүн шиг тэнэг юм байхгүй, ганцхүү хуарангийн социализмд л тийм байсан гэж хашгичсаар байгаад үндэстний нийтлэг үнэт зүйл, эрхэмлэлийг байхгүй болгож орхисон. Тэгээд хэн ч бай хамаагүй, бурхан ч бай ялгаагүй нулимж байдаг болсон. Зөвхөн манай намынх, танай намынх гэдгээрээ л ялгагдана. Өнөөдөр монголчуудад Чингис хаанаас өөр өөдтэй хүн байхгүй болсон. Бүгд нэг нэгэндээ хог новш. Арай л Чингис хааныгаа харааж зүрхлэхгүй байна.
Тэгээд зогсохгүй, хүчтэй төр гэдэг чинь утгагүй юм, төр хүчтэй байх хэрээрээ чөлөөт зах зээлийг боомилдог юм гэж гуагчиж байгаад төрийг хамаг олхиогүй юмнуудаар дүүргэчихээд, тэр далимд нь дураараа дургиж гарсан. Ядарсаныг нь үхтэл шулж, сарын 150 000 төгрөгөөр гэдсээ, ар гэрээ тэжээ гээд хог дээр шидэж байна, ажил хайж яваа залуу охидыг 12 цаг оёдлын машины ард бөгтийтөл суулгачихаад өдрийн 3000 төгрөг өгч байсан түүх өчигдөрхөнийх. Түүнийхээ араас арчаагүйдээ ядуу байгаа юм гэсэн онол гаргаж, луйвардсан, дээрэмдсэн, түрэмгийлсэн арчаагүй явдлууддаа ёс суртхууны цагаатгал, гүн ухааны утга оруулах гэж оролдож байлаа. Хүний нийгэм бол чонын нийгэм, тиймээс хүүхдээ чоно шиг болгож хүмүүжүүлэх хэрэгтэй хэмээн өөр хоорондоо ил цагаан цэцэрхэлцэцгээж байлаа.
Монголын баялагийг, олон түмнийг хуурч, шулж, авилгалдаж олсон хөрөнгөө тэрбум тэрбумаар нь гадагш нь цацаж байлаа. Давраад улс эх орны үндсэн нөөцийг хүртэл, газар шороогоо хүртэл зарж байна. Түүнээ ганц олдох амьдралаа л сайхан байлгах нь ХҮНИЙ ЗАЯАМАЛ ЭРХ гэдгээр хаацайлж байх юм даа. Одоо сүүлдээ байчихаад хулгайлсан, луйвардсан өөрсдийгөө хууль гаргаж өршөөдөг, хулгайлсан, луйвардсан зүйлсээ хууль гаргаж хуульчилдаг болж байх юм...
Бичвэл мөн ч их юм байна даа... Заримдаа гол харлаж, зүрх ширдхийнэ.
Распутин гэж...
"... Хулчийчихаад, хулчийснаа ойлгоогүй... Энэ муу сайн элээнүүд нисэлдээд ирэхэд... элээнүүд нь нэг давжаа, бөөс хуурсандаа баригдсан, нусаа нийхэд нуга дарагдахаар юмнууд... тэгээд л навсайлдаж ирээд манай бүх юмыг муучилж, манай бүх юм тэнэгийн аргаар хийгдсэн, энэнийг чинь өөрөөр хийх ёстой байсан юм гэж хашгиралдаж сүйд болов шүү дээ. Тэгэхэд бид тэднийг хогийн шүүрээр шүүрдээд хаяхын оронд биднийг ҮХТЭЛ ШУЛЖ, ӨМЧ ХӨРӨНГИЙГ МААНЬ ДЭЛХИЙГЭЭР НЭГ ТАРААЖ байхад нь амаа ангайж, чихээ дэлдийлгээд байж байлаа шүү дээ. Тэгээд биднийг балгас нуранги руу хамраар маань шааж, май чи, май чи, өчүүхэн зэрлэг бүдүүлэг амьтан чи өөрийнхөө байх газраа мэд гэж байлаа шүү дээ. Тэгэхэд бид /ард түмэн/ яасан гээч. Ёстой нэг боолын боол босгоны шороо шиг тэсээд л өнгөрсөн. Зарим нь дуу гарсан ч тэр дуу нь хамраас нь цааш яваагүй. Нэг их сонин, нийтээрээ хулчийж, тэгээд бас болоогүй, бид чинь тэвчээртэй ард түмэн, бидэнд энэ бол юу ч биш, бид дахиад л хүчтэй хөрөнгөтэй болцгоочихно гээд байх шиг байгаа юм аа, бас болоогүй..." \
Распутин 1990-ээд оны эхэн дунд үеийн оросын амьдралын тухай ийн бичжээ. Бидний туулсан ч мөн адил байлаа. Арга ч үгүй юм. Нэг зам мөр дээр байсан хойно.
Бас "...Бүгдээрээ урьд нь ямар ч хууль журам, ёс заншил, ариун шүтээн байгаагүй эзгүй нутагт авчирч буулгуулсан, нэг том унаанаас дөнгөж буугаад л бие биеэ түлхэж, байр сууриа эзэлж байгаа юм шиг авирлаж байна. Яарч тэвдэж, ярдаглаж, уралцаж, аль өөдтэй юмаа булаалдаж, өөр өөрийн болгож авчээ. Гэтэл тэр нь бүх хүнд хүрсэнгүй. .. Тэгээд л НЭГЭНТ АВСНЫГ НЬ АВСНААР НЬ ҮҮРД ХАМГААЛЖ ҮЛДЭХ ХУУЛЬ ТОГТООМЖ ЗОХИОЖ ГАРАХ ШИВ ДЭЭ..."
.
Үнэхээр л Распутиний зохиолдоо дүрсэлсэн 1990-ээд онд Монголд ч бас ийм л юм болж өнгөрсөн дөө, одоо ч үргэлжилж л байна даа. Элээ шиг юмнууд навсайлдаж орж ирээд л, ардчилал гэдэг чинь ийм юм байдаг юм, чи дуугүй бай, битгий хуцаж уль, чөлөөт зах зээл чинь ийм байдаг юм, чи мэдэхгүй байна, та нар хоцрогдсон, юун сайхан сэтгэл, өрсөлдөөн гэдэг чинь өрсөхийг хэлдэг юм, хэн амжсан нь хожоод амжаагүй нь хохь нь болдог юм. Тэр ядарсаныгаа харж үзнэ гэв үү, битгий солиор, та нар хуучин муусайн коммунистууд, дуртайгаараа чи тэр ядуусаа харж үз, чамаас коммунизм ханхалж байна, үхэж далд орморууд, та нар ардчиллыг гутааж байна. Шударга ёс гэдэг чинь өрсөлдөөнд дунд байдаг юм, ардчилал гэдэг чинь хэн чанга хашгирсан нь үгээ бусдад сонсгохыг хэлдэг юм гэж ирээд л... Тэгсээр байгаад нийгмийн доторхи иргэдийн бие биедээ итгэх итгэлийг ховх сорж орхисон. Нийгэм атомжиж, нийгмийн сэтгэлзүй тийм гэх тэмдэггүй болтлоо задарсан. Бүгдээрээ нэг зүйлийг сайн гэвэл түүн шиг тэнэг юм байхгүй, ганцхүү хуарангийн социализмд л тийм байсан гэж хашгичсаар байгаад үндэстний нийтлэг үнэт зүйл, эрхэмлэлийг байхгүй болгож орхисон. Тэгээд хэн ч бай хамаагүй, бурхан ч бай ялгаагүй нулимж байдаг болсон. Зөвхөн манай намынх, танай намынх гэдгээрээ л ялгагдана. Өнөөдөр монголчуудад Чингис хаанаас өөр өөдтэй хүн байхгүй болсон. Бүгд нэг нэгэндээ хог новш. Арай л Чингис хааныгаа харааж зүрхлэхгүй байна.
Тэгээд зогсохгүй, хүчтэй төр гэдэг чинь утгагүй юм, төр хүчтэй байх хэрээрээ чөлөөт зах зээлийг боомилдог юм гэж гуагчиж байгаад төрийг хамаг олхиогүй юмнуудаар дүүргэчихээд, тэр далимд нь дураараа дургиж гарсан. Ядарсаныг нь үхтэл шулж, сарын 150 000 төгрөгөөр гэдсээ, ар гэрээ тэжээ гээд хог дээр шидэж байна, ажил хайж яваа залуу охидыг 12 цаг оёдлын машины ард бөгтийтөл суулгачихаад өдрийн 3000 төгрөг өгч байсан түүх өчигдөрхөнийх. Түүнийхээ араас арчаагүйдээ ядуу байгаа юм гэсэн онол гаргаж, луйвардсан, дээрэмдсэн, түрэмгийлсэн арчаагүй явдлууддаа ёс суртхууны цагаатгал, гүн ухааны утга оруулах гэж оролдож байлаа. Хүний нийгэм бол чонын нийгэм, тиймээс хүүхдээ чоно шиг болгож хүмүүжүүлэх хэрэгтэй хэмээн өөр хоорондоо ил цагаан цэцэрхэлцэцгээж байлаа.
Монголын баялагийг, олон түмнийг хуурч, шулж, авилгалдаж олсон хөрөнгөө тэрбум тэрбумаар нь гадагш нь цацаж байлаа. Давраад улс эх орны үндсэн нөөцийг хүртэл, газар шороогоо хүртэл зарж байна. Түүнээ ганц олдох амьдралаа л сайхан байлгах нь ХҮНИЙ ЗАЯАМАЛ ЭРХ гэдгээр хаацайлж байх юм даа. Одоо сүүлдээ байчихаад хулгайлсан, луйвардсан өөрсдийгөө хууль гаргаж өршөөдөг, хулгайлсан, луйвардсан зүйлсээ хууль гаргаж хуульчилдаг болж байх юм...
Бичвэл мөн ч их юм байна даа... Заримдаа гол харлаж, зүрх ширдхийнэ.
Распутин гэж...
2 comments:
энэний эсрэг юу ч хийж чадахгүй байгаа нь миний хувьд харамсалтай
Харамсалтай байна аа.. гээд яахав, хэр хэмжээгээрээ л юм бичих юм даа...
Post a Comment